bluesyemre

DİNİ ARAŞTIRMALAR VERİ TABANI VE  İLAHİYAT ATIF DİZİNİ

02/06/2017 tarihli ve 30084 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Cumhuriyet Üniversitesi Dini İlimler Uygulama ve Araştırma Merkezi (DİMER) Yönetmeliği ile “Ulusal İlahiyat Alan İndeksi” kurma görevi, DİMER’e verilmiştir . Ulusal İlahiyat Alan İndeksi, hakem değerlendirmesinden geçmiş olan ilahiyat alanına ait tüm makaleleri kapsayacak ve online olarak internet üzerinden hizmet verecek şekilde geliştirilecektir. İndeks, sisteme dahil edilen ilahiyat alan dergileri hakkında bilgi içerecek, dergilerin sayılarına ve sayılarda yer alan makalelere bibliyografik verileri ile birlikte tam metin erişim sağlayacak bir atıf dizini olarak kurgulanacaktır. Bu sayede dergilerin etki faktörü ve veri tabanında yer alan makalelere, yine veri tabanında yer alan diğer makalelerden yapılan atıf sayısı hesaplanabilecektir. İnternet kullanıcıları, online olarak hizmet verecek uygulama üzerinde, basit ve gelişmiş arama gerçekleştirebilecek, arama sonuçlarını listeleyebilecek, arama sonuçlarından seçtikleri sonuçları bilgisayarlarına indirebilecek ya da e-posta ile kendilerine iletilmesini sağlayabileceklerdir. İndekse kullanıcı olarak kaydolanlar, arama sonuçlarından seçtikleri sonuçları kullanıcı sayfalarına da kaydedebileceklerdir. İndekse kayıtlı yazarın veri tabanında yer alan çalışmasına atıf yapıldığında sistem otomatik e-posta mesajı ile yazarı bilgilendirecektir. İndeks, sisteme kayıtlı yazarlar, yazar üniversiteleri, dergiler ve makale odaklı istatistiki bilgiler de içerecektir. Bu kapsamda yazarların sisteme kayıtlı makaleleri ve bu makalelerin görüntülenme, indirilme ve atıf oranları; Kurum bazında o üniversiteye kayıtlı yazar sayısı, öğretim üyesinin toplam makale sayısı ve atıf alma oranı; Dergi bazında içerdiği toplam makale sayısı ile makalelerin görüntülenme, indirilme ve atıf alma bilgisi görüntülenebilecektir. İndeks, kurulum aşamasında 150 dergi ve bunlara ait makale verisini içerebilecek şekilde tasarlanacaktır. Kurulum hacmi, 150 dergi, yılda her biri en 4 sayı, her sayıda en az 10 makale, her makale en az 30 sayfa, her bir derginin en az 20 yıllık cilt/sayı/makale arşivi olduğu varsayılacaktır. Buna göre yılda 600 sayı, 6000 makale metadatası ve tam metni, 180.000 sayfa bilgi düşünülmelidir. 20 yıllık arşiv sisteme girildiğinde sistemde 150 dergiye ait 12.000 sayı, makalelere ait 120.000 metadata verisi/pdf dosya ve 3.600.000 sayfa veri büyüklüğü oluşacaktır. İndekse tüm veriler girildiğinde 3.600.000 sayfalık makale metni içinde hızlı şekilde veri arama ve bulma imkanı sağlanacaktır. Ulusal İlahiyat Alan İndeksi Projesi’nin başarısı için modern bir metin işleme/analiz yöntemi olan metin madenciliği prosedürleri uygulanacaktır. Bu kapsamda makale başlık bilgisi morfolojik olarak bileşenlerine ayrılabilecektir. Özet ve ana metin üzerinde kelime sıklıkları hesap edilebilecektir. Anahtar kelimeler çözümlenebilecek, ayırt edilerek veri tabanına kayıt edilebilecektir. İndeks terimleri, makale derleminden otomatik olarak (istatistiksel yöntemlerle) çıkarılabilecektir. Farklı kategoriler için alana özel sözlükler (lexicon) otomatik olarak çıkarılabilecektir. İndeks terimleri olarak hem kelimeler hem de kelime ve karakter seviyeli n-gramlar kullanılacaktır. Daha önce farklı alanlarda denenen indeksleme çalışmalarındaki en önemli problem, kaynakların bir formata uygun olmayan şekilde girilmiş olmasıdır. Bu nedenle geliştirilecek indeks yazılımı, mutlaka yapısal olmayan kaynak bildirimini yapısal ögelere ayırabilecek ve ilgili ögeleri veri tabanının uygun alanlarına kaydedebilecek özellikte olacaktır. Metin olarak girilmiş kaynaklar APA, MLA, Chicago gibi çok bilinen kaynak gösterme ve referans stillere dönüşüme imkân sağlayacaktır. Veri tabanında bulunan bibliyografik veriler, istenilen referans stillerinde dışa aktarılabilecektir. Kaynaklarda hatalı veya eksik girilmiş kısımlar düzeltilebilecek ve indeks yazılımı, düzeltmeler için öneri getirebilecektir. Ayrıca arama özelliği kullanılırken de sistem düzeltme önerisi getirebilecektir. Proje uygulama sürecinde ilahiyat alan dergileri ile Cumhuriyet Üniversitesi ev sahipliğinde “İlahiyat Alan Dergileri Editörler Çalıştayı” düzenlenecektir. Çalıştayda ilahiyat alanı akademik yayıncılık süreçleri, karşılaşılan sorunlar-çözüm önerileri; bilimsel yayın etiği ilkeleri, yanıltmalar ve yanıltmaları önleyecek önlemler; Türkçe ilahiyat literatüründe yaşanan atıf ve kaynak gösterme sorunları; İlahiyat alanı Türkçe-İngilizce-Arapça anahtar kelimeler veri tabanın oluşturulması ve Türkiye adresli ilahiyat alan dergilerinin ulusal ve uluslararası etki değerleri konu edinilecektir. Projenin hayata geçmesi ile Cumhuriyet Üniversitesi Dini İlimler Merkezi, ilahiyat alanı akademik yayıncılığının tüm süreçlerinde ve ilahiyat atıf dizini konusunda öncü rolü üstlenecektir. Proje sonucunda Türkiye merkezli matbu ve online hakemli ilahiyat alan dergilerinde yayımlanan tüm makalelerin, geçmişten günümüze elektronik ortama aktarılması, dijital olarak arşivlenmesi, OCR işleminden geçirilerek word ve pdf formatına dönüştürülmesi tamamlanmış olacaktır. Sonuçta; Türkiye adresli ilahiyat alanı bilimsel süreli yayınlarının, nitelik ve nicelik olarak kalitesinin, uluslararası alanda görünürlüğünün ve etki değerinin artırılmasına katkı sağlanacaktır.

Ulusal İlahiyat Alan İndeksi Projesi’nin amacı Türkiye merkezli ilahiyat alan dergilerinde yayımlanan ve yayımlanacak hakemli makaleleri tarama ve OCR işleminden geçirerek dijitalleştirmek, depolamak, internet yoluyla ulaşılabilir kılmak ve impact factor ve atıf sayısı gibi bibliyometrik veriler elde etmektir. Türkiye merkezli ilahiyat alan dergilerinin arşivlenmesi, ulaşılabilir olması, dergilerin etki değerlerinin ve atıfların hesaplanması hususundaki mevcut durum Avrupa ülkerine kıyasla yetersizdir. Zira Avrupa dillerinde yayımlanan “din-religion” konulu makaleler, Index Islamicus, ATLA Religion Database, AHCI: Arts & Humanities Citation Index ve EBSCO Religion & Philosophy Database gibi indeks ve veritabalarınca dizinlenmekte ve bu veritabanlarından dergi etki factörü ve atıf sayısı gibi bibliyometrik veriler elde edilebilmektedir. Oysa Türkiye ulusal ilahiyat alan indeksine sahip değildir ve “din-ilahiyat” alanındaki makaleleri dizinleyen özel bir indeks yoktur. TÜBİTAK ULAKBİM TR DİZİN kapsamındaki Sosyal ve Beşeri Bilimler Veri Tabanı’nda ise ilahiyat alan dergilerinin sadece yüzde 10’u dizinlenmektedir. Üstelik TR DİZİN, dergi etki değeri ve atıf sayısı konusunda bibliyometrik veri sağlayamamaktadır. İslam Araştırmaları Merkezi İSAM’ın yürüttüğü “İlahiyat Makaleleri Veri Tabanı Projesi” ise sadece makale başlıkları ile pdf formatında makale metinlerini içermektedir. Bu veri tabanı, atıf dizini şeklinde tasarlanmamıştır. Bu sebeple makaleler arası atıf tespiti hizmeti sunamamaktadır. Bu durum, Türkiye merkezli ilahiyat alan dergilerinde yayımlanan makalelerin atıf tespiti hizmeti de sunan bir indekse aktarılmasını gerekli kılmaktadır. Bu proje ile Türkiye adresli ilahiyat alanı bilimsel süreli yayınlarının, nitelik ve nicelik olarak kalitesinin, uluslararası alanda görünürlüğünün ve etki değerinin takibi ve geliştirilmesine katkı sağlanacaktır. Zira Türkiye merkezli ilahiyat alan dergilerinin indekslenme durumu oldukça zayıftır. TÜBİTAK ULAKBİM CABİM-Cahit Arf Bilgi Merkezi tarafından ulusal ve uluslararası yayın üretim performansları göstermek amacıyla bilimsel yayın ve atıf raporları yayımlanmaktadır. Bibliyometrik verilere göre 2010-2015 döneminde Sosyal Bilimler/Din-Religion başlığı altında Türkiye merkezli üretilen makale sayısı 193, atıf sayısı ise 63 olarak oldukça düşük görünmektedir. Aynı dönemde Fransa’da 1586, Almanya’da 2269, Kanada’da 3015 ve Amerika’da ise 25658 yayın yapıldığı anlaşılmaktadır (Bkz. CABİM 2010-2015 Dünya, Ülkeler ve Gruplar Bilimsel Yayın Sayısı – Sosyal Bilimler: http://cabim.ulakbim.gov.tr/bibliyometrik-analiz/turkiye-bilimsel-yayin-performans-raporlari/). Raporda belirtilen yıllarda, aslında onlarca ilahiyat alan dergisinde yüzlerce makale yayınlandığı bilinmektedir. Buna karşın, ilahiyat alan dergilerinin uluslararası indekslerin belirlediği kriterleri sağlayamadıkları ve bu nedenle de yayınlanan makalelerin indekslenmediği ve istatistiki hesaplamalarda dikkate alınmadığı anlaşılmaktadır. Ulusal İlahiyat Alan İndeksi ile Türkiye merkezli ilahiyat dergilerinin indekslenmesi yapılacağı gibi dergilerin uluslararası akademik yayıncılık ilkelerine uygun yayın yapmalarını sağlamak amacıyla ücretsiz rehberlik ve danışmanlık hizmeti verilecek, dergilerin mevcut durumları takip edilerek raporlanacak ve dergilerin uluslararası yayın ve etik ilkelerine uymaları yapılacak çalıştay ve eğitim programlarıyla desteklenecektir. Projenin olumlu sonuçlanması ile Türkiye’nin “Din-İlahiyat” alanındaki ulusal ve uluslararası yayın üretim performansının artmasına katkı sağlanacaktır.

24 ay süreli ve 10 farklı üniversiteden 21 akademisyenin araştırmacı olarak katıldığı bu çalışma, Türkiye’deki hakemli ilahiyat alan dergileri özelinde yürütülecektir. Projenin ilk ayında “İş Analizi” yapılacaktır. Bu süreçte ilahiyat alan dergilerinin envanteri çıkarılacaktır. Sonrasında “İlahiyat Alan Dergileri İle Veri Sağlama Sözleşmelerinin İmzalanması” aşamasına geçilecek ve dergi yayıncıları ile dergilerinin matbu ve dijital sayıların sağlanması konusunda sözleşme imzalanacaktır. İlahiyat alan dergilerin matbu ve dijital sayılarının temin edilmesi sonrasında “dergi-sayı-makale” şeklinde kategorize ve tasnif işlemi yapılacaktır. Bu süreçle birlikte “Ulusal İlahiyat Alan İndeksi Yazılım İhalesi” gerçekleştirilecek ve yazılım geliştirilme sürecinde tarama ve veri girişi yapacak veri giriş personellerinin eğitimi tamamlanacaktır. Personelin eğitimi, belgelerin dijitalleştirilmesi ve OCR işlemi oldukça önem taşımaktadır. OCR işlemi matbu dergiyi/makale metnini Word’e çevirmek amaçlı yapılmaktadır. OCR programları taranan kağıtların kalitesi, yazı tiplerinin boyutları, yazıların üzerindeki çizgi ve lekeler ya da baskı kalitesine bağlı olarak % 20 oranlarından başlayarak % 99 doğru tarama oranlarına kadar çıkabilmektedir. OCR işleminden sonra insan gözü ile kontrol de yapılacaktır. Kontrol edilmeyen ve düzeltilmeyen belgeler kesinlikle güvenilemeyecek belgelerdir. OCR ve kontrol sonrası Word ve pdf formatına dönüştürülerek depolanacak verilerde saniyeler içerisinde kelime aranması veya indekslenme yapılabilecektir. Ulusal İlahiyat Alan İndeksi Projesi’nin başarısı için modern bir metin işleme/analiz yöntemi olan metin madenciliği prosedürleri uygulanacaktır. Bu kapsamda makale başlık bilgisi morfolojik olarak bileşenlerine ayrılabilecektir. Özet ve ana metin üzerinde kelime sıklıkları hesap edilebilecektir. Anahtar kelimeler çözümlenebilecek, ayırt edilerek veri tabanına kayıt edilebilecektir. İndeks terimleri, makale derleminden otomatik olarak (istatistiksel yöntemlerle) çıkarılabilecektir. Farklı kategoriler için alana özel sözlükler (lexicon) otomatik olarak çıkarılabilecektir. İndeks terimleri olarak hem kelimeler hem de kelime ve karakter seviyeli n-gramlar kullanılacaktır. Daha önce farklı alanlarda denenen indeksleme çalışmalarındaki en önemli problemi, kaynakların bir formata uygun olmayan şekilde girilmiş olmasıdır. Bu nedenle geliştirilecek indeks yazılımı, mutlaka yapısal olmayan kaynak bildirimini yapısal ögelere ayırabilecek ve ilgili ögeleri veri tabanının uygun alanlarına kaydedebilecek özellikte olacaktır. Metin olarak girilmiş kaynaklar APA, MLA, Chicago gibi çok bilinen kaynak gösterme ve referans stillere dönüşüme imkân sağlayacaktır. Veri tabanında bulunan bibliyografik veriler, istenilen referans stillerinde dışa aktarılabilecektir. Kaynaklarda hatalı veya eksik girilmiş kısımlar düzeltilebilecek ve indeks yazılımı, düzeltmeler için öneri getirebilecektir. Ayrıca arama özelliği kullanılırken de sistem düzeltme önerisi getirebilecektir. Personelin eğitimi ve ihalesi yapılacak Ulusal İlahiyat Alan İndeksi Yazılımı’nın teslim alınması sonrasında indekse veri girişine başlanacaktır. Bu aşamada parçalı veri olarak taranmış makalelere ait yazar, kurum, uzmanlık alanı ve iletişim bilgisi ile makalelere ait Türkçe ve İngilizce başlıklar, Türkçe ve İngilizce özetler, tam metin ve tek tek kaynakça bilgileri indeks veritabanına kaydedilecektir (İndeksleme hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Ek: Ulusal İlahiyat Alan İndeksi Teknik Şartnamesi). Ulusal İlahiyat Alan İndeksi’nin tanınırlığını ve devamlılığı sağlamak ayrıca alan dergileri ile işbirliği yapmak amacıyla proje kapsamında ilahiyat dergilerinin editörleri ile Sivas’ta bir çalıştay yapılacak ve bu çalıştayda, ilahiyat alanı akademik yayıncılık süreçleri ve karşılaşılan sorunlar-çözüm önerileri ele alınacaktır. Çalıştayda, Türkçe ilahiyat literatüründe yaşanan atıf ve kaynak gösterme sorunları, standart bir gömü (thesaurus) nasıl oluşturulabilir, kimler oluşturabilir, böyle bir gömüyü oluşturmada karşılaşılabilecek sorunlar nelerdir, ulusal bir ilahiyat indeksinin oluşturulabilmesinde karşılaşılacak sorunlar nelerdir, bu sorunlar nasıl aşılabilir, konsensüs nasıl sağlanabilir ve sürdürülebilirliği nasıl sağlanabilir … gibi sorun ve çözüm odaklı çalışmalar yapılacaktır. İndekse veri girişin belli bir aşamaya gelmesi sonrasında Ulusal İlahiyat Alan İndeksi’nin açılışı ve tanıtımı yapılarak internet üzerinden kullanıma sunulacaktır. Ayrıca indeksleme faaliyeti sonunda elde edilen bibliyometrik verilerden hareketle ilahiyat alanı akademik yayıncılığı analizi yapılacaktır. Bu sayede dergilere, kurumlara ve yazarlara yönelik uluslararası akademik yayıncılık hakkında yol gösterici anazliler içeren sonuç ve değerlendirme raporu yayımlanacaktır. Bu proje, ilahiyat alan dergileri özelinde yapılan ilk akademik çalışma olacaktır. Daha önce Türkiye’deki bilimsel dergi yayıncılığı hakkında tamamlanan çalışmalar olsa da ilahiyat alanı akademik yayıncılığı özelinde çalışma bulunmamaktadır.

Ulusal İlahiyat Alan İndeksi Projesi’nin ilahiyat alan dergilerine, İlahiyat Fakültelerine, İlahiyat Fakültesi öğretim üyelerine, din alanında araştırma yapan ve kaynak arayışı içinde olanlara, Cumhuriyet Üniversitesi’ne ve ülkemizin akademik yayıncılık performansına olumlu katkıları olacaktır. Projeden beklenen yararlar şöyle sıralanabilir:

• Türkiye merkezli ilahiyat alan dergilerinde yayımlanan tüm hakemli makaleler dijital ortama aktarılacak ve internet üzerinden ulaşılabilir olacaktır.
• Hakemli ilahiyat alan dergileri, şu an ancak kendi web siteleri üzerinden ulaşılabilir durumdadır. Ulusal İlahiyat Alan İndeksi Projesi sayesinde, indeks web sayfasından ilahiyat dergilerinin tamamı hakkında bilgi edinilebilecek, dergilerin tarihçeleri, mevcut durumları ve makale arşivlerine ulaşılabilecektir. Ayrıca dergilerin etki değerleri ve yayınladıkları makalelerin atıf alma oranları da takip edilebilecektir.
• İlahiyat alan dergileri arasında akademik yayıncılık ve arşivleme standartı hususunsa uygulama birliği bulunmamaktadır. Bu durum, yazarları, dergileri ve indeksleri olumsuz etkilemektedir. Ulusal İlahiyat Alan İndeksi projesi kapsamında, ilahiyat alan dergilerinin uygulama birliğine ulaşması konusunda gayret gösterilecek, bu amaçla alan editörleri çalıştayı düzenlenecek, “Makale Yazım Kılavuzu” ve “Türkçe-İngilizce-Arapça Anahtar Kelimeler Veritabanı” hazırlanması yönünde çalışmalar yapılacaktır.
• Ulusal İlahiyat Alan İndeksi Projesi sayesinde din alanında üretilen bilimsel bilgiye hızlı ve sağlıklı ulaşım imkanı sunulacaktır.
• Kurulacak indeksin dergileri ulusal ve uluslararası akademik yayıncılık ilkelerine uyma hususunda bilgilendirmesi, gerekli eğitimleri sağlaması ve bibliyometrik verilerle bunun takibini yapması, Türkiye’nin bilimsel yayın performansının artmasına katkı sağlayacaktır.
• İlahiyat Fakültesi öğretim üyeleri ve bu alanda akademik yayın yapanlar, yayınların etkisini ve yayınlarına yapılan atıfları Ulusal İlahiyat Alan İndeksi’ne giriş yaparak kolaylıkla öğrenebileceklerdir. Mevcut durumda yazarlar, makalelerine yapılan atıfları tespit edebilmek için internet arama motorları ile Google Akademik web sayfasını kullanmak ve uğraşmak durumdadırlar.
• İlahiyat alan dergilerinde yayımlanan hakemli makalelerin içinde arama yapılabilecek belge formatında dijital ortama aktarılması, Turnitin ve iThenticate gibi intihal tespit programların kullandığı Türkçe veritabanını zenginleştirecektir. Böylece ilahiyat alanında intihal vakıalarının azaltılmasına ve var olan intihallerin kolaylıkla tespit edilebilmesine katkı sağlayacaktır.
• Türkiye’de üretilen ilahiyat alanındaki makalelerin dijital ortama aktarılması ve ulaşılabilir kılınması, üniversite kütüphanelerinin yurt dışı veri sağlayıcılarına bu alan için bağımlılığını azaltacaktır.
• Ulusal İlahiyat Alan İndeksi’nin Cumhuriyet Üniversitesi Dini İlimler Uygulama ve Araştırma Merkezi bünyesinde hayata geçirilmesi, alan editörleri toplantılarının ve eğitimlerinin Sivas’ta yapılması, Cumhuriyet Üniversitesi’nin akademik yayıncılık alanına katkısını artıracaktır.
• Ulusal İlahiyat Alan İndeksi’nin İngilizce ve Arapça dillerinde de hizmet verecek olması, Türkiye’de üretilen bilimsel bilginin uluslararası camiaya daha rahat ulaşmasını sağlayacak ve ülkemizde ilahiyat alanında üretilen çalışmaların yurt dışından daha fazla bilinir olmasını sağlayacaktır.

İndeks kapsamına dahil olan ilahiyat alan dergilerinin arşivi ve matbu yeni nüshaları, dijitalleştirme işleminden sonra Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat fakültesi İhtisas Kütüphanesi’ne demirbaş olarak kaydedilecektir. Böylece zaman içinde ilgili kütüphane, ilahiyat alanı akademik yayıncılığı konusunda zengin birikimi ile öne çıkacaktır.

http://www.davet.org.tr/