bluesyemre

Covid-19 salgını hayatımızın bazı yanlarını kökten değiştirdi. İş hayatına evden devam edenler, televizyon kanallarına bağlanarak bizi aydınlatan uzmanlar ya da sevdikleriyle stres yaşamadan doyasıya konuşmak isteyenler, çevrimiçi görüşmelerin hacminin patlamasına yol açtı. 2011 yılında kurulan, çevrimiçi görsel görüşme ve konferans hizmetleri sunan Zoom, salgınla beraber karantina günlerinin baş aksesuarına da döndü. Ekran görüntüsü paylaşmanın gelenekselleştiği Zoom görüşmeleri, kısa zamanda kendi kültürel kodları ve mizahını da yarattı.

Telekonferans, canlı bağlantı ya da Zoom görüşmelerini yapanlar arkalarına kütüphaneler alıyordu. Peki neden Zoom görüşmelerinde arkamıza ütü masasını değil de ciltli kitapların göz kamaştırdığı kütüphaneleri alıyoruz?

Erken gittiğiniz havaalanında zaman geçirmek için çantanıza attığınız ya da ayaklarınızı denize karşı uzatıp harflerin arasına daldığınız kitapların bugünkü halini alması binlerce yıllık bir hikaye. Sümerli rahipler bundan 5 bin yıl önce tapınak, ambar ve depolarda bulunan malları kaydetmek için yazıyı kullandılar. Kil tabletler üzerine bırakılan çizgiler daha sonra çivi yazısı olarak adlandırıldı. 10 santimetreden daha küçük bu kil tabletler, dünyanın ilk kitapları denebilir. Sümer’deki bu tabletler hayvan masalları, vergi yasaları, kütüphane katalogları, ilaç prospektüsleri yahut mahkeme kararları gibi günlük hayatı etkileyen konulardan oluşuyordu.

O dönemlerde tabletleri eve getirip arka plan olarak kullanmak zordu. Narin tabletler özel kutular ya da deri çantalarda saklanırdı. Tabletin yere düşüp parçalanması her şeyin sonu demekti. Ayrıca bu kitaplar elde tutulmak için de tasarlanmamıştı. Mesela Asur’daki kanunlar, 20 metrekarelik bir alanı kaplayan geniş yüzeyli kitaplardı. Asurlu bir hukukçu bu kaynağı evine taşıyamadığından, şehrin ortasındaki sütunun yanına gidip çalışmak durumundaydı.

Gücünü sergilemek ve tarihte iz bırakmak isteyen politikacılar, kütüphaneler kurmaya devam etti. ABD askerleri II. Dünya Savaşı’nın son zamanlarında Berchtesgaden bölgesindeki bir tuz madeninde, Adolf Hitler’in kütüphanesinden geriye kalanları buldu. Hitler’in kişisel kütüphanesinde yaklaşık 16 bin kitap olduğu düşünülüyordu. Kitaplar arasında askeri tarih, yemek, sanat ve bir miktar da popüler öykü kitabı vardı. Hitler 1942 yılına telekonferans yöntemiyle bir televizyon kanalına çıkacak olsa, vejeteryan yemek tariflerinin olduğu bir kitapla, çocuklar üzerinde uygulanan tıbbi deneylere dair bir kitabı aynı arkaplanda görebilecektik.

Kitap edinmenin daha birçok nedeni var. Bir kitabın iki farklı versiyonuna sahip olmak, özel baskıların peşinde koşmak ya da sadece kitap oldukları için onları sevmek mümkün. “Kitapperestlik” olarak tanımlayabileceğimiz bibliophile kelimesi de tam olarak bu durumu karşılıyor. Kitaplarımızın kütüphanelere sığmamasının bir diğer nedeni de tsondoku olabilir. Bu terim okumayacak olsak bile kitap satın almanın önüne geçememeyi ifade ediyor. İster okumak için isterse arka plan oluşturmak için kullanalım bu kavramlar kitapları nesne olarak da sevdiğimizin kesin kanıtları. Nitekim ünlü bir mobilya firmasının 1979 yılında piyasaya sürdüğü ve oldukça popüler kitaplığı dünyada her beş saniyede bir alıcı buluyor.

Katıldığımız yayınlarda arkamızda kütüphanenin olması canlı yayında yaşanacak beklenmedik kazalara karşı da önlem niteliğinde. 2017 yılında Profesör Robert Kelly evden katıldığı bir programda değerlendirmelerde bulunurken tatlı bir canlı yayın kazası yaşadı. Kelly’nin çocukları annelerinden kurtuldu ve odayı basarak canlı yayına ortak oldu. Dünyada da ses getiren eğlenceli olay sonrasında Kelly bu sefer ailesiyle birlikte yayına çıktı ve durum tatlıya bağlandı. Sevindirici haber; kitaplar çocuklar kadar hareketli değil. Arkanızdaki raflara sağlam şekilde yerleştirdiğiniz kitaplar sizi canlı yayın kazalarından korumada daha başarılı olacaktır. Elbette herkes büyük duvarları kaplayacak kadar kitaplara da sahip olmayabilir. Korkmayın, günlük 300 milyon görüntülü konuşmanın yapıldığı Zoom için aradığınız her türlü fonun olduğu internet siteleri de mevcut.

İğneyi biraz da kendimize batıralım: Arkasına kütüphaneyi alanlardan rahatsız olmak ya da bunla acımasızca alay etmenin kendisi de sorgulanabilir. Bir konferans ya da webinarda dinlediğimiz akademik unvanlı uzmanın okumuş olduğunu varsaydığımız kitaplarını görmek, kendi okumadığımız kitapları anımsatıyor, suçluluk duygusuyla karışık bir kıskançlık yaşatıyor olabilir. Kendimize şunu söyleyebiliriz: Bu insanları tam da o kitapları okumuş oldukları için dinliyoruz.

Fransız rönesansının önde gelen hümanist yazarlarından François Rabelais, bilim kurgu ve fantastik romanların öncülüğünü yapmakla kalmayıp, hayali bir kütüphane de kurmuştu. Rabelais’ın kurguladığı kütüphanede sadece kendi görebildiği kitaplar vardı. Bir araya toplanamayan ve diğer insanlar tarafından okunamayan bu kitaplar, “devlet başkanlarının koca göbeği”, “vaizlerin yatak güreşi” ve “hukuki penis kalkanı” gibi isimler taşıyordu. Bu umut saçan kitapların içeriği hakkında maalesef bilgimiz yok. Anlaşılan Rabelais, Ortaçağ’ın zifiri karanlığında düş ürünü kitaplardan bir kütüphane kurarak, yazma zahmeti olmaksızın üretmenin tadını çıkarmış.

Sizin de Covid-19 salgını boyunca oluşturup, Zoom görüşmelerinden, eve gelen misafirlerden ya da okurlardan sakladığınız hayali bir kütüphaneniz varsa, içindeki kitapları bu e-postayı cevaplayarak yazın. Mesela ben salgın boyunca “Düzgün insanlar evlerinde otururlar” isimli bir kitap yazıp hayali kütüphaneme ekledim. Bakarsınız hayali kütüphanemizdeki kitapları takas bile ederiz.

Sağlıkla kalın.