Kütüphane; bina, personel, koleksiyon, kullanıcı ve bütçe olmak üzere 5 temel unsurdan oluşur. Kütüphane hizmetleri mezkûr unsurların bütünleşik hareket etmesiyle örgütlenir. Kütüphane hizmetleri açısından hiçbir unsur öteki unsura izafe edilmeyecek öneme sahiptir. Buna mukabil bu unsurlardan birisinin eksik olması durumunda kütüphane organizasyonundan söz etmek olanaklı değildir. Kütüphane amaçlarına uygun bina, personel ve dermeyi oluşturmak ancak yeterli mali kaynakları, bir başka deyişle yeterli bir bütçenin varlığını gerektirmektedir. Bundan dolayı bütçe, kütüphane hizmetlerinin örgütlenmesinde bir adım öne çıkmaktadır.
İşbu çalışma da devlet üniversitelerinin kütüphane bütçelerini inceleme ve kütüphanelerin bütçe disiplini oluştururken; Türkiye geneli devlet üniversiteleri, aynı dönemde kurulan üniversiteler, aynı türdeki üniversiteler, bölge üniversiteleri ile karşılaştırmalar yaparak, kütüphanelere rehberlik edebilmesi amacıyla hazırlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Kalkınma Bakanlığı 2022 Yatırım Programı ve Yükseköğretim Kurulu İstatistik verileri derlenmiştir. Bu verilerin enformasyona dönüşüm sürecinde izlenilen yöntem aşağıdaki gibidir:
Yöntem:
- Kalkınma Bakanlığı 2022 Yatırım Programı verilerine göre, 127 devlet üniversitesinin “Üniversite Kütüphanelerinin 2022 Yılı Yayın Alımları Bütçesi” listelenmiş ve sıralanmıştır.
- YÖK istatistiklerine göre 127 devlet üniversitesinin kuruluş yılları ile “Güncel Akademisyen Sayıları” listelenmiş ve sıralanmıştır. (Güncel Akademisyen Sayıları 25.07.2022 tarihinde alınmıştır.)
- 127 devlet üniversitesinin bütçe ve akademisyen sayıları oranlanarak “Akademisyen Başına Düşen Yayın Alımları Bütçesi” listelenmiş ve sıralanmıştır.
- YÖK istatistiklerine göre 127 devlet üniversitesinin kuruluş yılları ile “2021-2022” dönemi “Birinci Öğretim” ve “İkinci Öğretim” öğrenci sayıları listelenmiş ve sıralanmıştır. Öğrenci sayılarına “Uzaktan Öğretim” ve “Açık Öğretim” dâhil edilmemiştir.
- 127 devlet üniversitesinin bütçe ve öğrenci sayıları oranlanarak “Öğrenci Başına Düşen Yayın Alımları Bütçesi” listelenmiş ve sıralanmıştır.
- Yukarıdaki veriler doğrultusunda “2022 Yılı Devlet Üniversite Kütüphanelerinin Yayın Alım Bütçelerinin Karılaştırılması” dosyası hazırlanmıştır.
Kütüphane Bütçe disiplini odağında “2022 Yılı Devlet Üniversite Kütüphanelerinin Yayın Alım Bütçelerinin Karşılaştırılması” dosyasına Kütüphanelerin;
- Kullanıcı sayıları,
- Basılı kitap sayıları,
- Ödünç kitap sayıları,
- Elektronik kitap sayıları,
- Abone oldukları veri tabanı sayıları,
- Web of Science, Scopus ve TR-Dizin indexli yayın sayıları
- Akademisyen başına düşen yayın sayıları eklemlenebilir.
Bu parametrelerin eklemlenmesiyle oluşturulacak kütüphane karşılaştırmaları dosyasının, birbirinden farklı çalışmalara zemin hazırlayacağı ve bütçe disiplinin bilimsel verilerle daha iyi koordine edilebileceğini söylemek olanaklıdır.
Ancak üniversite kütüphanelerinin “kullanıcı sayıları”, “basılı kitap sayıları”, “ödünç kitap sayıları”, “elektronik kitap sayıları” nın derlenmesi oldukça güç. Zira her yıl üniversite kütüphanelerinden düzenli istatistik raporları alan YÖK ve TÜİK gibi kurumlar, elde ettikleri istatistikleri üniversite bazında değil; istatistiklerin Türkiye geneli toplam bilgisine yer vermektedir. Bunun yanı sıra abone olunan veri tabanları için ANKOS web sayfasında istatistik bilgisine ulaşılabilmekle beraber, verinin üniversite bazında derlenmesi için excel formatında birtakım değişiklikler yapılması gerekmektedir. Bir başka değişle “üniversite kütüphanelerinin yıllara göre ANKOS anlaşmalı veri tabanları sayısı” anlamlı bir bilgi oluşturacaktır. Bu çalışmanın önümüzdeki süreçlerde kütüphane derneklerinin (TKD, ÜNAK, ANKOS) çatısı altında yapılmasının yararlı olacağı kanısındayız.
Küresel ekonomik darboğazın yarattığı buhran, kütüphane bütçelerini doğrudan etkilediği malumunuzdur. Döviz kurlarında yaşanan sarsıcı ve öngörülemeyen yükseliş, bütün kütüphane türlerini etkilese de bu süreçte üniversite kütüphanelerinin daha çok etkilendiği su götürmez bir gerçekliktir. Bu buhranda, yayın alımları bütçesinde üniversitelere tahsis edilen bütçelerin, yayın alım gereksinimlerini karşılayacağını söylemek olanaklı değildir.
Bunların yanı sıra devlet üniversiteleri kütüphanelerine yıl içinde tahsis edilen bütçe ile yılsonunda harcanan ya da harcanmasına müsaade edilen bütçe miktarı aynı mıdır? sorusu zihinleri oldukça meşgul etmektedir.
Ayrıca Vakıf Üniversite Kütüphanelerinin Yayın Alım Bütçe verilerinin paylaşılması Üniversitelerimizin genel olarak değerlendirilmesi açısından faydalı olacaktır.
2022 Yılı Devlet Üniversite Kütüphanelerinin Yayın Alım Bütçelerinin Karşılaştırılması
bluesyemre 
Leave a Reply