Makale başına 1 dolar ödeyerek özel yayınevi veya firmalar üzerinden DOI alan Üniversitelerimiz ve Kamu Kurumları bulunmaktadır. Makaleye DOI atanırken “Yazar Adı Soyadı, Makale Adı, Cilt/Sayı, İlk Sayfa – Son Sayfa” bilgileri yeterli olmaktadır. Makaleye DOI atanması makaleye bağlı Türkçe-İngilizce özet, TR-EN Anahtar kavramlar, Referans Listesi, Tam Metin URL, Benzerlik URL, ORCID, Lisans Bilgisi vb. üst verilerin Crossref’e gittiği anlamına gelmemektedir. DOI alan firmalar/aracılar, bu bilgileri XML aktarımı ile sistem üzerinden veya manuel veri girişi ile aktarmaları gerekmektedir. Crossref’in normal şablonu birincil dil/tek dil düşünülerek geliştirildiği için Türkçe-İngilizce iki dilli veri gönderilecekse bu durumda kullanılan dergi platformunun (OJS vb.) XML şablonunun buna göre düzenlemesi gerekmektedir.
Crossref’in sayfasında yer alan üye raporuna göre Türkiye merkezli yayıncıların/dergilerin çoğunluğunun üst verisi Crossref’e gitmemiş görünmektedir. Dergilerin büyük çoğunluğu açık erişimlidir ancak Crossref üzerinden üst veriler eksiktir/açık değildir.
Crossref API servisi üzerinden 2022 ve geriye doğru yapılan sorgulamalarda Türkiye merkezli alınan DOI’lerin üst verilerin büyük oranda eksik olduğu anlaşılmaktadır (Ek-Ekran Görüntüleri).
Özetle; örnek vermek gerekirse 2022 öncesinde Türkiye’de 100.000 makaleye DOI alınmışsa bunların büyük çoğunluğunun üst verisinin (öz, referanslar vb.) Crossref’e birincil dilde/makale dilinde sunulmadığı, Türkçe-İngilizce çift dilli makalelerde ikincil dilde (örn: Türkçe) üst verilerin hiç sunulduğu anlaşılmaktadır.
DOI alındığında üst verinin de sunulması, dergi ulusal veya uluslararası hiçbir indekste taranmasa bile yayının uluslararası düzeyde görünürlüğü sağlamaktadır. Dergi WoS veya SCOPUS gibi bir indekste taranıyorsa DOI üst verisi olmasa da makale görünürlük kazanmaktadır. Türkiye merkezli 2000’e yakın hakemli derginin büyük çoğunluğunun WOS ve SCOPUS gibi indekslerde dizinlenmediği dikkate alındığında DOI ile üst verinin erişime açılmaması, dergi açık erişim olduğu halde verisinin açık erişimli olmaması, üretilen verinin görünür olmaması sonucunu doğurmaktadır. Bu durum, akademisyenlerimizin, üniversitelerimizin ve Türkiye’nin bilimsel görünürlüğünü ve etkisini zayıflatmaktadır. Türkiye merkezli dergiler, WoS ve SCOPUS gibi indekslere başvurduklarında teknik-akademik eksiklikleri olmasa bile atıf değerleri düşük olduğundan red edilmektedirler. Atıfların düşük çıkmasının bir nedeni de anlaşıldığı kadar ile yayımlanan binlerce makalenin referansları dahil DOI üst verisinin birincil ve ikincil dilde eksik olmasından kaynaklanmaktadır.
Ücret ödeyerek DOI alan Üniversitelerimiz, hizmet aldıkları firmalardan 2022’den geriye doğru ücreti zaten ödenmiş olan on birlerce DOI’nin üst verilerinin de yüklenilmesini talep edebilirlerse 2022 sonrasında Türkiye merkezli makalelerin/dergilerin/üniversitelerin görünürlüğü-bulunurluğu ve atıf düzeyleri birden artmacaktır. Doğudan Batıya, yeni kurulandan köklü üniversitelere aldıkları DOI’lerin üst verilerini kontrol ettiğimde hemen hemen hepsinin üst verisinin Crossref’e gitmediğini üzülerek gördüm.
Üniversitesi özelinde DOI üst verisini kontrol etmek isteyenler “Üniversite Adı/Yayıncı(Firma Adı)/Dergi Adı” ile sorgulama yapabilirler: https://www.crossref.org/members/prep/
Crossref API üzerinden dergi ISSN ile de sorgu yapılabilmektedir. API sorgusuna ihtiyaç olursa özelden ISSN bilgileri yazıldığında geri dönüş sağlamaya çalışırım.
Dr. Abdullah Demir
AYBÜ İslami İlimler Fakültesi Öğr. Ü.
İSNAD Atıf Sistemi Editörü
bluesyemre 
Leave a Reply